Τα γλυκά του κουταλιού είναι γενικά από τα πιο δημοφιλή γλυκίσματα, αν και έχω την υποψία ότι τα εκτιμούν περισσότερο οι μανάδες και οι γιαγιάδες μας. Άλλωστε, οι τελευταίες μεγάλωσαν σε μια εποχή, που τα γλυκά του κουταλιού - από συκαλάκι μέχρι κεράσι, κυδώνι και ό,τι άλλο φρούτο μπορεί να φανταστεί κανείς - μόλις είχαν κάνει την εμφάνισή τους στα ελληνικά καφενεία και πραγματικά σημείωναν θραύση. Αυτό φέρεται να συνέβη πριν εκατό χρόνια στις αρχές της δεκαετίας του 1910, όταν ο παραδοσιακός εργολάβος, που μέχρι τότε ήταν το δημοφιλέστερο ελληνικό γλυκό, εκτοπίσθηκε από τα γλυκά του κουταλιού ή τις "κουταλιές", όπως τα έλεγαν τότε.
Τουλάχιστον, αυτό είναι το συμπέρασμα που βγάζει κανείς διαβάζοντας το σχετικό χρονογράφημα, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εμπρός" στις 24 Ιουλίου 1917. Μέχρι τότε, οι "κουταλιές" αποτελούσαν ξεχωριστά, τελείως ιδιωτικά γλυκά, που -τουλάχιστον- οι κάτοικοι της Αθήνας τα απολάμβαναν μόνο στα σπίτια τους και μόνο σε συγκεκριμένες γιορτές.
Η ΚΟΥΤΑΛΙΑ
Το ελληνικό καφενείο έχει μια ευγένεια: Την κουταλιά γλυκό. Καθαρό σκέρτσο της ευώδους, της καρποφόρου Ανατολής. Το σερμπέτι των Τούρκων εξαθηναϊσμένο. Επί πολύ καιρό το ελληνικό καφενείο αγνοούσε την ηδονή αυτή. Μέχρι εσχάτων, εκεί βασίλευε ο ένδοξος εργολάβος. Αλλά προ πέντε ετών, κάποιος από τους μεγαλοφυείς ανθρώπους, οι οποίοι λέγονται μικροί εφευρέτες, ποιος ξέρεις σε ποια αρωματώδη ώρα αργίας και ρέμβης ανακάλυψε την κουταλιά. Δεν ήταν πελάτης, αλλά μάλλον καφετζής. Μετέφερε το βάζο του γλυκού από το σπίτι του στο καφενείο. Επανάσταση! Το γλυκό εισερχόταν στο δημόσιο βίο. Το ντελίτσιο αυτό, το οποίο μετά φόβου Θεού εξαγόταν από τον μπουφέ στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης, φερόμενο στα χείλη από τους επισκέπτες του σπιτιού μετά πάσης επισημότητας και συνοδευόμενο από ευχές μακροημέρευσης και πολυτεκνίας, ήταν πλέον κοινότατη απόλαυση δεκαπέντε λεπτών. Μέγα τραύμα κατά των πατρίων. Αλλά μεγάλη ευεργεσία για τους ανθρώπους των καφενείων, πάρα πολλή ωραιότητα - μια κουταλιά ρουμπίνι ή σμαράγδι της φύσης με ένα μεγάλο ποτήρι ασημένιο νερό - και τέλος υγεία. Διότι η κουταλιά χτύπησε τον καφέ, το ισχυρό αυτό δηλητήριο, το οποίο αποτελειώνει μια ράτσα νευρική, όπως εμείς οι Έλληνες. Η κουταλιά είναι μια λύση. Με τη λύση αυτή, οποιοσδήποτε μπορεί να καθίσει στο καφενείο. Ο αραβικός καφές υποχωρεί, ο κήπος με τα αρώματά του και τα χρώματά του καταλαμβάνει τα εδάφη του πρώτου. Τέλος, δίνεται μια ώθηση σπουδαία στη φρουτοπαραγωγή, κλάδος της παραγωγής μας απαίσια περιφρονημένο στην Ελλάδα.
Η κουταλιά είναι ελληνική. Τόσο ελληνική, ώστε θα γνωρίζετε το πάθημα αθηναϊκής οικογένειας, που δέχθηκε ξαφνικά επίσκεψη ξένων αρχαιολόγων. Στους ξένους αυτούς προσέφερε γλυκό. Ο πρώτος που πήρε, ο οποίος πρώτη φορά στην ζωή του έβλεπε όμοιο τραταμέντο... έφαγε όλο το περιεχόμενο της κούπας.